door Paula van de Geest
Veel dierenliefhebbers zien met een knoop in hun maag Oud &Nieuw tegemoet. Katten die zich onder het bed verstoppen, honden die trillend in een hoekje zitten en paarden die op hol slaan. Het hoogtepunt (of dieptepunt) van al het vuurwerk vindt op 1 januari om 00.00 uur plaats, maar in veel regio’s wordt weken daarvoor al flink geknald. Wat kun je doen om stress bij je paard zo veel mogelijk te beperken?
Het zou fijn zijn als er één leidraad bestaat die voor elk paard perfect werkt. Helaas is dat niet zo, omdat elk paard en elke situatie anders zijn. Als je paard in de aanloop naar de jaarwisseling al erg schrikkerig is vanwege de knallen, dan is het aan te raden om met hem te oefenen met vuurwerk. Uiteraard steek je niet meteen een rotje af naast je paard, maar werk je stap voor stap. Je kunt bijvoorbeeld beginnen met knalgeluiden op je telefoon, terwijl jij op een afstandje staat. Ik zou het paard loslaten in de bak of aan een lange lijn vastklikken, zodat hij de ruimte heeft om weg te lopen als zijn spanning te hoog oploopt. Je kunt het vergelijken met iemand die jou laat kiezen of je iets waar je bang voor durft te benaderen. Stel dat deze persoon jou stevig vasthoudt, zodat je geen keuze hebt, dan loopt jouw spanning alleen maar verder op.
Deze training kun je rustig verder uitbouwen door eerst het geluid steeds dichterbij te brengen, vervolgens wellicht met rook te combineren en uiteindelijk zou je op afstand echt vuurwerk kunnen proberen. Let op: ik vertel dit nu in een notendop, maar een dergelijke training vergt tijd én heel goed naar je paard blijven kijken. Je wilt zijn angst tenslotte verminderen in plaats van erger maken. Als je nu nog moet beginnen met vuurwerktraining, dan is de kans groot dat je het niet meer redt voor de komende jaarwisseling. Dan is het alvast een mooi voornemen voor volgend jaar.
Voor Oudjaarsdag is het belangrijk dat je je bewust bent van de situatie waarin jouw paard zich normaal gesproken het meest op zijn gemak voelt. Het vuurwerk gaat stress opleveren, daar kun je niks aan doen, maar je kunt je paard wel helpen om Oud & Nieuw met een zo leeg mogelijk stressemmertje in te gaan. Zo kan hij het geknal beter verwerken, dan wanneer hij daarvoor al gestrest rondliep. Het ene paard voelt zich volledig op zijn gemak in vrijheid in de kudde, terwijl een ander juist fijn kan ontspannen op stal. Het is vaak ook maar net wat het paard gewend is. Op stal kun je de lichten aandoen en de radio aanzetten, zodat de flitsen en knallen minder zicht- en hoorbaar zijn. Maar op stal kan een paard, dat van nature op de vlucht slaat bij gevaar, niet vluchten. Dat kan de stress juist weer doen oplopen. Ook zie ik vaak dat paarden die in een kudde staan graag willen zien waar het mogelijke gevaar vandaan komt. Ze komen bijvoorbeeld uit hun schuilstal gerend om de situatie te observeren. De mogelijkheid om dat te doen, geeft hen rust.
De ‘ideale’ situatie is voor elk paard anders. Veel mensen willen hun paard het liefst binnen hebben, ver weg van de knallen en flitsen. Deze keuze snap ik volledig, zeker als je paard op een plek staat waar de vuurpijlen en strijkers hem letterlijk om de oren vliegen. Als je paard op een redelijk veilige plek staat, dan is het goed om vanuit de ogen van jouw paard te blijven kijken. Als hij de stal afbreekt, omdat binnen staan veel stress geeft, dan kan hij beter buiten staan met zijn kudde. Is hij helemaal OK met op stal staan, dan kun je dat natuurlijk prima doen. In alle gevallen is het fijn als je paard voldoende ruwvoer tot zijn beschikking heeft en omringd is door paarden bij wie hij zich op zijn gemak voelt. Als je zelf bij je paard aanwezig bent met Oud & Nieuw probeer dan ook zoveel mogelijk rust uit te stralen. Een paard dat erg veel stress heeft, kan ook nog ondersteund worden met rustgevende kruiden, zoals kamille of valeriaan. Hier zou ik wel minimaal twee weken van tevoren al mee beginnen. Ik wens jou en je paard(en) een rustige jaarwisseling toe!
door Paula van de Geest
Soms zijn we zo gefocust op prestaties en op hoe dingen ‘moeten’ dat we vergeten om te genieten van onze hobby. Haal de druk eraf en doe af en toe eens iets anders met je paard.
Heb je een volle agenda en ren je van hot naar her? Grote kans dat je deze stress ook op stal ervaart. Misschien ‘moet’ je een X aantal keer per week rijden of longeren, heb je eigenlijk te weinig tijd en werkt je paard niet mee zodra jij haast hebt. Tijd om te vertragen. Neem bijvoorbeeld eens ruim de tijd om het voer klaar te maken, je paard uitgebreid te borstelen of lekker met hem te grazen. Als dit idee veel weerstand bij je oproept, dan is de kans groot dat jij juíst iemand bent die wel wat vertraging kan gebruiken. We hebben vaak het gevoel dat we meer bereiken door meer te doen, maar de grap is dat je meer bereikt door af en toe eens wat minder te doen.
Paarden worden mentaal gestimuleerd door variatie en vrijheid in de training. Als je bijvoorbeeld veel uren in het zadel doorbrengt, kun je dat afwisselen met grondwerk. Je gaat daardoor op een andere manier naar je paard kijken en het kan de connectie met je paard versterken. Heb je weleens geëxperimenteerd met keuzevrijheid? Je kunt je paard bijvoorbeeld leren dat hij weg mag lopen als hij even genoeg heeft gehad. Paarden raken mentaal vaak sneller ‘vol’ dan wij denken en een time-out kan dan heel prettig zijn. Het helpt jou ook om te onthaasten, want je hebt er geduld voor nodig. Nu denk je misschien: ‘Ja dag, dan komt hij niet meer bij me terug!’. Niets is echter minder waar. Als paarden ‘nee’ mogen zeggen, kiezen ze juist vaker voor ‘Ja’.
Wanneer heb jij voor het laatst gespeeld? Je kunt met grondwerk eindeloos variëren. Je kunt aan de hand of aan de lange lijnen oefeningen doen om de balans van je paard te verbeteren, zoals een slalom met pionnen, lichaamsbewustzijn vergroten met balanskussens of de achterhand activeren met balkjes. Je kunt hierbij ook ter afwisseling met een target en voerbeloningen werken in plaats van met druk. En wat dacht je van hersenwerk om zijn zintuigen te stimuleren? Of samen voetballen? Laat ‘hoe het hoort’ los en ga samen op ontdekking.
Een paard dat mag spelen en af en toe ‘niks’ mag doen, is veel meer een ‘happy athlete’ dan een paard dat mentaal minder geprikkeld wordt , omdat hij vaak hetzelfde moet doen. Als we teveel bezig zijn met de fysieke training van het paard, vergeten we soms de mentale kant. Lichaam en geest werken nauw samen. Als er hard gewerkt wordt, mag (moet) er ook ruimte zijn voor rust, afwisseling en lol. Zo blijft je paard mentaal in balans. En jij trouwens ook. Veel plezier!
door Paula van de Geest
Gisteren werd ze 20 jaar, mijn beste vriendin, grootste leermeester, eerste eigen paard en ‘once-in-a-lifetime-horse, Zelda. Een prachtige leeftijd, waarvan ik, zeker in onze beginjaren, niet altijd heb gedacht dat ze die zou halen. Maar ze voelt zich nu juist beter dan ooit en is een ontzettend tevreden, liefdevol, wijs en grappig paard.
We hebben samen best een lange, soms ingewikkelde, weg afgelegd. Maar wat ze zeggen is waar: ‘It’s the difficult horses that have the most to give you’. In de eerste jaren was ik soms de wanhoop nabij, was ik zelfs op momenten bang voor haar, was ik onzeker over alles wat ik deed en vroeg ik me af of dit paard nog wel genoeg levensvreugde had. Ze beet, dreigde met haar achterhand, trok zich los, had verlatingsangst, brak de trailer af, kwam op me af met longeren, staakte en bokte met rijden, ging hangen aan het halster, sloeg naar de hoefsmid, denderde door me heen… En iedereen had goed bedoeld advies, maar meestal was de strekking daarvan: Je moet haar laten zien wie de baas is! Gelukkig heeft dat nooit goed gevoeld voor mij, alhoewel ik in de begintijd echt wel probeerde om met meer druk haar grote gedrag te stoppen. Dat werkte meestal averechts, waardoor ze me uiteindelijk afleerde om vanuit mijn eigen emoties op de hare te reageren.
Zelda bleek na onderzoek in de kliniek enkele fysieke problemen te hebben (o.a. artrose), wat haar gedrag voor een groot deel kon verklaren. Het advies was: niks meer mee doen, kan alleen nog weidepaard zijn. Helaas merkte ik niet dat ze daar vrolijker van werd. Ze reageerde niet goed op gras en werd slomer, dikker en nog steeds niet blij. Ik vreesde dat ik een andere keuze moest maken… Totdat Fascia release therapie, in combinatie met biomechanisch correcte training, op mijn pad kwam. Behandelen moest in kleine stapjes en longeren was soms een strijd. Maar fysiek verbeterde Zelda steeds een beetje meer. Haar lijf was volledig verstrakt, waardoor ze poetsen en aanraken nooit een feestje vond, maar ze werd nu zowel fysiek als mentaal steeds een beetje zachter.
Toch kwam ik op een gegeven moment in de knoop met de revalidatie. Ze wilde niet meer meewerken of zelfs helemaal niet meelopen naar de longeerbak. Na meerdere pogingen onder dwang (want ‘de training is goed voor je!’), waar ik een knoop van in m’n maag kreeg, besefte ik dat het anders moest. Er lag zoveel druk op de training, waardoor het voor zowel haar als mij een heel ‘ding’ was geworden. En laten we eerlijk zijn: rondjes lopen aan een touw is voor een paard ook niet de meest interessante activiteit.
Zo kwam R+, oftewel positieve bekrachtiging, op mijn pad. Mijn totaal niet meer gemotiveerde paard moest nu afgeremd worden, omdat ze zó enthousiast werd van de voerbeloningen. We gingen voetballen, oefenen met meelopen d.m.v. een target (die ze met haar neus aanraakt), kunstjes doen en werken in vrijheid. Ik kreeg een totaal ander paard! Het zogenaamd dominante paard dat je ‘moet laten zien wie de baas is’, bleek juist superblij en gemotiveerd mee te doen als je haar meer vrij liet en een keuze gaf. Voor ons mensen natuurlijk doodeng om die controle los te laten.
Uiteindelijk kwamen ook dingen als hersenwerk en speuren op ons pad, waarbij de zintuigen van het paard gestimuleerd worden (en daarmee ook de hersenen) en het natuurlijk gedrag gestimuleerd wordt. Ook hierbij mogen wij als mens een stapje terugdoen en het paard ruimte geven om zelf op onderzoek te gaan. Want jemig wat staat ons hoofd veel ‘aan’, wat zijn we weinig met onze aandacht in het ‘nu’ (meestal in verleden of toekomst) en wat hebben we een haast en controledrang. Zelda heeft me geholpen om me bewuster te worden van mijn eigen innerlijke processen en om vaker écht met aandacht en in rust dingen met haar te doen. Beter voor haar welzijn en het mijne.
Ik heb Zelda in de 6,5 jaar dat we samen zijn vaker verhuisd dan me lief is. We staan nu op stal nummer 5. De verhuizingen hadden als doel om Zelda’s welzijn te verbeteren en dat effect had het gelukkig ook. Hierdoor heb ik kunnen ervaren hóe groot de impact van huisvesting is op welzijn en gedrag. Ook hierin was vrijheid voor Zelda de sleutel. Op stal voelde ze zich opgesloten en kwam ze niet tot rust, van ’s ochtends wachten tot ze naar buiten mocht stroomde haar stressemmer over, net als van het zien van andere paarden die eerder naar buiten gingen. Maar ook in een kudde staan op een te klein stuk land was niet altijd een succes en ze bleek veel beter te functioneren in een kleine kudde dan in een grote. En dan heb ik het nog niet eens over verschillen in soorten en hoeveelheid ruwvoer, (on)rust op en rond het terrein, samenstelling van de kudde of indeling van de boxen, aantal uren buiten in vrije beweging, schuilmogelijkheden, voldoende sociaal contact etc. Er speelt zoveel mee!
Ik begrijp nu dat Zelda een volledig ontregeld zenuwstelsel had toen ik haar kreeg. Ze had altijd stress, waardoor extra stress altijd dé druppel was voor haar. Ze kon spanning ook moeilijk/niet loslaten. Fysiek, mentaal, emotioneel en energetisch was ze geblokkeerd. Met dat laatste zijn we het afgelopen jaar bezig geweest met behulp van een healingtraject.
Zelda’s energie bleek niet goed door haar lichaam te stromen. Het bleef vooral in de voorhand hangen. Ze stond slecht in contact met haar achterhand en kon daardoor dingen moeilijk loslaten (dat gaat namelijk via de achterbenen). Ze hing fysiek ook altijd erg in de voorhand. Dit is een beschermingsmechanisme dat is ontstaan door trauma uit het verleden. Ze wilde niet meer voelen. Ze droeg veel pijn met zich mee, o.a. door een veulen dat te vroeg bij haar is weggehaald en door vroegere eigenaren die niet naar haar luisterden. Zich afsluiten of juist vechten waren lange tijd haar manieren om zichzelf te beschermen. Ik heb haar dankzij de healings nóg verder zien veranderen en verzachten. En bizar maar waar, ook fysiek had dat een positieve invloed. Ze heeft tegenwoordig standaard meer gewicht op de achterhand, hangt niet meer in de schouders en staat heel vaak vierkant te rusten.
En dit is nog maar een samenvatting van alles wat ik met Zelda beleefd heb en wat zij mij geleerd heeft. Dankzij haar ben ik me zoveel bewuster geworden van mezelf, ben ik gegroeid als (paarden)mens en heb ik mijn kennis over paardentraining en -welzijn verdiept en verbreed. En ik heb een hele diepe, waardevolle band met haar kunnen ontwikkelen vanuit onvoorwaardelijke liefde.
Nu is Zelda 20 jaar en kijk ik met heel veel dankbaarheid terug op onze jaren samen. Ik hoop dat we nog heel veel jaren krijgen. Dat ze maar het oudste paard op aarde mag worden!
door Paula van de Geest
Schrikkerige paarden, paarden die heftig gedrag laten zien of juist veranderen in een standbeeld; het zijn geen eikels die jou het leven zuur willen maken, het zijn veelal paarden met een ontregeld zenuwstelsel. Deze paarden hebben een zenuwstelsel dat continue alert is op gevaar, waardoor ze op standje vechten, vluchten of bevriezen staan. Het zenuwstelsel kan getriggerd worden door iets in het huidige leven van het paard (bijvoorbeeld een onrustige omgeving, pijn, te weinig sociaal contact, niet begrepen worden etc.), maar het kan ook voortkomen uit trauma uit het verleden.
Drie standen
Het zenuwstelsel heeft 3 standen: de kust is veilig (ontspanning), actieve reactie op gevaar (vechten of vluchten) en een passieve reactie op gevaar (bevriezen). Die laatste, bevriezen, is de grootste stressreactie. Vechten of vluchten is niet mogelijk gebleken, waardoor het paard alleen nog kan bevriezen.
Ontspanning
Paarden met een zenuwstelsel dat in balans is, kunnen goed ontspannen. Ze ervaren weleens stress, maar dat zijn momenten en deze stress kunnen ze gemakkelijk laten afvloeien. Denk hierbij aan schrik door een opvliegend vogeltje, maar ook stress tijdens de training door werkzaamheden op het erf. Als ze merken dat de vogel geen monster is en als ze na de les weer terug zijn bij de andere paarden, laten ze de spanning gemakkelijk van zich afglijden. Het parasympatische systeem (verantwoordelijk voor rust) is bij deze paarden voornamelijk geactiveerd en nog specifieker: de Ventrale Vagus. Dit is het sociale systeem, waardoor deze paarden veelal goed contact kunnen maken en blijven communiceren. Je kunt je vast voorstellen dat paarden met een ontregeld zenuwstelsel moeilijker communiceren en in verbinding blijven. Ze reageren vanuit hun systeem, dat hen continue op mogelijk gevaar wijst.
Vechten
Paarden met een zenuwstelsel in de vechtmodus, kunnen o.a. dwars door je heen duwen, bijten, dreigen met de achterhand, trappen, kopstoten uitdelen, bokken, steigeren. Dit komt voort uit het sympathische zenuwstelsel (dat zorgt voor actie) dat geactiveerd wordt bij gevaar.
Vluchten
Paarden met een zenuwstelsel in de vluchtmodus laten ander gedrag zien, namelijk zich lostrekken, wegrennen, niet te vangen, je meesleuren over het erf, wegspringen, ineens omdraaien etc. Ook dit komt voort uit het sympathische zenuwstelsel.
Bevriezen
Paarden die bevriezen laten in tegenstelling tot de bovenste twee weinig gedrag zien. Ze zijn traag, reageren langzaam, maken geen contact, bewegen soms zelfs helemaal niet meer, hun ogen staan op standje ‘ik ben er niet’. Deze reactie komt verrassend genoeg voort uit het parasympatisch stelsel, maar dan vanuit de Dorsale Vagus die geactiveerd wordt bij gevaar. Niet gek dus, dat bevroren paarden net als ontspannen paarden een rustige ademhaling en hartslag kunnen hebben.
Paarden met een zenuwstelsel dat niet in balans is, laten dus gedrag zien dat aangestuurd wordt vanuit hun systeem. Ze zien overal gevaar, ook als dat er niet is. Met deze informatie heb je wellicht wat meer begrip voor de, soms misschien heel vervelende, gedragingen van je paard.
Wat kun je doen?
Ga allereerst na of er factoren zijn die het zenuwstelsel van jouw paard negatief kunnen beïnvloeden. Denk hierbij aan pijn, te weinig sociaal contact of vrije beweging, verkeerde voeding, onrust etc.
Paarden die veel in de vecht- of vluchtmodus verkeren, hebben het tegenovergestelde nodig: rust, pauze, vertraging. Dit vinden ze logischerwijs heel moeilijk en elke seconde rust is bij deze paarden pure winst! Als je bijvoorbeeld grondwerk doet, kun je beginnen met je paard even een paar seconden stilzetten (buiten bijtafstand) en dan weer verder lopen. Je kunt ook werken met een pauzemat met wat brokjes erop, waarbij je je paard leert dat hij zelf een pauze kan nemen tijdens de training. De eerste keren zal je hem daarmee moeten helpen, door hem steeds even naar de mat te brengen. Op een gegeven moment zal hij zelf aangeven wanneer hij pauze nodig heeft of zelfs wil stoppen met de training.
Bij paarden die bevriezen wil je juist iets actiefs aanbieden om te voorkomen dat ze zich afsluiten. Je wilt in contact blijven. Als je echter de druk gaat opvoeren, dan werkt dat vaak averechts. Doe een spelletje, houd het luchtig en kijk of je je paard nieuwsgierig kunt maken, zodat hij in verbinding gaat/blijft.
Voor alle paarden met een ontregeld zenuwstelsel geldt dat werken met keuzevrijheid, positieve bekrachtiging, hersen- en speurwerk ontzettend kan bijdragen aan ontspanning, plezier en weerbaarheid. Hun zenuwstelsels zien ‘druk’ al snel als gevaar, dus houd het licht, zacht en maak lol! Ook zachte aanrakingen of een massage kunnen bijdragen aan regulatie van het zenuwstelsel. Wees blij met elk stapje voorwaarts. Deze paarden mogen eerst leren om weer te vertrouwen en uit hun schulp te komen. Moeilijkere trainingen komen later wel.
door Paula van de Geest
‘Jouw paard doet vast altijd keurig wat je van haar verwacht!’, krijg ik weleens te horen van mijn klanten. Nou… als ze mij soms met mijn paard bezig zien, komen ze van een koude kermis thuis. Waar ik tijdens lessen consequent en ontspannen ben, is dat in de interactie met mijn eigen paard zeker niet altijd het geval. Ik stop haar bijvoorbeeld brokken toe op momenten dat dit niet heel handig is, lach keihard als ze me omver duwt, maar ik heb soms ook minder geduld met haar. Ik denk dat veel mensen dit zullen herkennen: je eigen paard trainen is iets heel anders dan met het paard van iemand aan de slag gaan.
Het belangrijkste verschil tussen werken met mijn eigen paard en de paarden van anderen: de hoeveelheid emoties die erbij komt kijken. Ik vind de meeste paarden leuk en lief, maar mijn eigen paard is natuurlijk fan-tas-tisch. En dus loop ik om niks al te joelen dat ze zo knap is en beloon ik soms op het verkeerde moment, omdat ik vind dat ze zo haar best doet. De andere kant van het verhaal is dat ik ook kan denken: ‘De vorige keer deed je dit ook, dus nu gewoon even meewerken!’, terwijl ik bij de paarden van andere mensen vaak alle begrip en geduld heb. Ook kan mijn eigen paard me veel meer persoonlijk raken. Als zij niet doet wat ik haar vraag, kan ik het gevoel hebben dat onze connectie niet goed is of dat ik het niet goed genoeg doe voor haar, terwijl ik bij een ander paard veel objectiever kan bekijken waarom een training (nog) niet het gewenste effect heeft.
Nu denk je misschien: ‘Dat paard zal inmiddels wel een ongeleid projectiel zijn’, maar daarin kan ik je (en mezelf) gerust stellen. Ze is hartstikke braaf! In de ruim vijf jaar dat ik haar heb is ze veranderd van een boos, gestrest paard in een zacht, mensgericht en vrolijk paard. Dus ergens gaat er ook een heleboel goed! Want, en dat is in mijn ogen het grote voordeel van het hebben van een eigen paard, zij daagt me ook het meest uit om me te verdiepen in de belevingswereld van het paard. Als zij ‘nee’ zegt, wil ik er natuurlijk alles aan doen om een ‘ja’ te krijgen. Dankzij haar heb ik me gestort op zaken als biomechanica, stress release, trainingsmethoden met meer keuzevrijheid én mijn eigen mindset. Zij blij, ik blij en mijn klanten en hun paarden plukken daar ook de vruchten van.
Dus ja, het trainen van mijn eigen paard gaat zeker niet altijd zoals ik dat zo mooi in mijn lessen en blogs omschrijf. Het is echter wel het meest waardevolle proces dat ik ken. Soms is het heel confronterend en op andere momenten juist magisch mooi en raakt het me diep in mijn hart. Dankzij mijn eigen paard ben ik de (paarden)vrouw die ik nu ben. Al die verwennerij, inconsequentie en confrontaties dienen in mijn ogen een hoger doel, namelijk: groei! Dus als jij een volgende keer met je paard staat te klungelen, onthoud dan dat jullie aan het leren en groeien zijn en dat dit met ups en downs hoort te gaan. Geniet van het proces, luister naar je paard en durf ook bij jezelf te rade te gaan waarom sommige dingen je zo raken. Paarden kunnen ons minstens zoveel leren als wij hen. En je eigen paard is nu eenmaal de allerbeste goeroe…
Recente reacties